Tác giả: foodmap

Những con ong dú được tìm thấy ở tất cả các vùng nhiệt đới trên thế giới. Ong dú có mặt rộng rãi ở Việt Nam, Đông Nam Á và Úc nhờ vào sự di cư qua các lục địa và thích ứng với môi trường sống. Sự đa dạng của chúng phản ánh sự đa dạng của điều kiện khí hậu và môi trường sống. Điều này thú vị cho việc tìm hiểu về cách chúng đã đến được đây và tại sao chúng phân bố rộng rãi như vậy.

Phân bố loài ong không ngòi đốt

Những con ong dú được phát hiện ở mọi vùng nhiệt đới trên thế giới. Sự xuất hiện của loài ong không ngòi đốt ở Việt Nam, Đông Nam Á và Úc có nguồn gốc từ lịch sử lâu dài của loài ong này, kéo dài khoảng 80 triệu năm trước. 

Trong thời kỳ đó, khi siêu lục địa bắt đầu phân tách thành các mảng lục địa nhỏ hơn, các lục địa bắt đầu di chuyển và tách biệt, tạo ra hiện tượng lục địa bị trôi dạt. Sự biến đổi khí hậu toàn cầu trong hàng triệu năm cũng đã ảnh hưởng đến sự phân bố của các loài và khí hậu phù hợp đã thúc đẩy quá trình di cư của chúng.

Ong dú, ban đầu xuất hiện trên lục địa Châu Phi và Nam Mỹ, đã trải qua một cuộc hành trình đáng kinh ngạc khi lục địa này bắt đầu chia tách do hiện tượng lục địa trôi dạt. Sự tách biệt giữa hai khu vực này đã kéo theo sự tiến hóa riêng biệt của chúng, tạo ra hai nhánh ong dú khác nhau.

Sau đó, những con ong dú đã di cư dọc theo một “cây cầu” đất hình thành bởi sự va chạm của lục địa Châu Phi với Á Âu. Sự thay đổi về khí hậu đã góp phần tạo ra sự cách ly giữa các loài sinh vật ở Châu Phi và Châu Á. Các sinh vật từ Châu Á sau đó lan truyền đến Úc khi lục địa này va chạm với Châu Á.

Như vậy, chi Tetragonula ở Úc có mối liên kết chặt chẽ với các loài khác trong chi ở Đông Nam Á. Tuy nhiên, chi Austrophlebia là một nhánh riêng của Châu Phi, chúng không phải là từ Châu Á. Tóm lại, hành trình di cư của ong dú qua các lục địa đã tạo nên sự đa dạng tuyệt vời của chúng trên toàn thế giới, với sự phân bố đặc biệt tại Châu Á và Úc như chúng ta thấy hiện nay.

Kết quả quá trình nghiên cứu

Nhờ sự kết hợp giữa nghiên cứu hóa thạch và phân tích di truyền, chúng ta đã có cái nhìn chi tiết về lịch sử tiến hóa của ong dú. Hóa thạch của chúng, đặc biệt là trong các mảnh hổ phách, cung cấp thông tin quan trọng về quá trình tiến hóa của loài này. Các nghiên cứu di truyền hiện đại, như của Rasmussen và Sydney Cameron, đã xây dựng được cây phả hệ chi tiết của con ong dú trên toàn thế giới. Kết quả này đã giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách chúng di cư và phân bố khắp thế giới, bao gồm cả ở Việt Nam, Đông Nam Á và Úc. Như vậy, sự hợp tác giữa nghiên cứu hóa thạch và di truyền đã mở ra những hiểu biết mới về lịch sử phát triển của con ong dú.

Ong dú có mặt tại Việt Nam và trên thế giới

Ong dú là một nhóm động vật đa dạng với khoảng 50 chi và khoảng 600 loài trên toàn thế giới. Chúng phân bố rộng rãi trên các vùng đất liền nhiệt đới, và ong dú có mặt tại Việt Nam không phải là ngoại lệ.

Đối với Việt Nam, ong dú có mặt và đa dạng với các loài có kích thước từ khoảng 3mm đến 5mm. Mặc dù số lượng loài không nhiều như ở một số khu vực khác như Châu Mỹ, nhưng sự đa dạng về hình dạng, màu sắc, sinh thái và hành vi của chúng vẫn rất phong phú và đáng chú ý. Việt Nam là một phần của khu vực Đông Nam Á, nơi có khoảng 80 loài ong dú đã được ghi nhận. Sự hiện diện của ong dú tại Việt Nam không chỉ là một phần của sự đa dạng sinh học của khu vực này mà còn mang lại giá trị quan trọng trong việc duy trì hệ sinh thái và cung cấp dịch vụ thụ phấn cho cây trồng.

Trên đây là những thông tin mà Foodmap muốn chia sẻ qua bài viết cho các bạn về lý do những con ong dú có mặt ở Việt Nam. Hi vọng qua bài viết mong muốn phần nào giúp các bạn dễ dàng hiểu rõ hơn về loài ong dú.

Trong những tháng đông lạnh giá, bầy ong thường có những hành động kỳ lạ để giữ ấm. Nhưng liệu việc tụ lại có thực sự giúp chúng chống rét, điều này đã được một nghiên cứu mới đây hé lộ. Bài viết sẽ phân tích hành vi tại sao loài ong cũng cần những ngôi nhà ấm áp vào mùa đông và những hành động kì lạ của chúng? Hãy cùng Foodmap tìm hiểu về hành động của kì lạ của loài ong.

Góc nhìn nghiên cứu

Một nghiên cứu mới chỉ ra rằng, khi thời tiết trở lạnh hơn, các chú ong sẽ tụ lại với nhau để bảo vệ chính nó khỏi thời tiết lạnh. Chúng sẽ ở trong “ngôi nhà” của mình và ăn lương thực dự trữ là mật và phấn hoa. Trong suốt hơn một thế kỷ qua, con người đã thiết kế các tổ ong của mình với các thành mỏng và đây được xem là lý do chính dẫn đến hành vi lạ vào mùa đông của chúng. Lúc đầu, người ta nhận định hành vi kỳ lạ này được nhận định việc tụ lại của chúng là hành vi bảo vệ cho sức khỏe của ấu trùng và giúp kiểm soát sự lây nhiễm của ký sinh trùng.

Nhưng một nghiên cứu mới đã chỉ ra rằng chúng ta đã sai lầm: việc các ong tụ lại là một biện pháp cuối cùng để sinh tồn qua thời tiết. Loài ong hoang dã dành thời gian vượt qua mùa đông trong các hốc cây, được cách nhiệt bởi các hốc cây có thành dày, rộng hơn 15cm. Nhưng phần lớn hiểu biết của chúng ta về hành vi của ong đến từ việc quan sát chúng trong các tổ ong gỗ có thành mỏng (1,9cm).

Theo Derek Mitchell

Derek Mitchell, từ Đại học Leeds, đã mô phỏng sự mất nhiệt qua một nhóm ong tụ lại để hiểu xem hành vi này có giúp chúng giữ ấm không?

Trước đây, các nhà nghiên cứu đã nghĩ rằng việc tụ lại giúp cách nhiệt cho ong tránh khỏi lạnh, nhưng kết quả của Mitchell, được công bố trên Tạp chí Giao diện Hội hoàng gia, đã cho thấy rằng càng gần gũi, nhiệt độ càng chảy nhanh hơn giữa các con ong. Thay vì giúp loài ong giữ ấm, hành vi tụ lại dường như là một chiến thuật để sống sót, chia sẻ nhiệt và cố gắng giữ cho những con ong ở bên ngoài tụ trên ngưỡng 10°C (50°F) quan trọng. Hóa ra, loài ong cũng cần những tổ ấm áp: đến lúc cần phải thiết kế lại tổ ong để bảo vệ chúng phần nào khỏi các tác động của môi trường.

Trên đây là những thông tin mà Foodmap muốn chia sẻ cho các bạn về “loài ong cũng cần ngôi nhà ấm áp vào mùa đông”. Hi vọng qua bài viết mong muốn phần nào giúp các bạn dễ dàng hiểu rõ hơn về đặc tính, cũng như hành vi kỳ lạ của loài ong.

Hiện nay, có hơn 300 loại mật ong, nhưng chỉ mật ong Manuka của New Zealand là đặc biệt nổi tiếng toàn cầu vì những lợi ích không thể tìm thấy ở loại mật ong nào khác. Vậy, mật ong Manuka chứa những chất gì và làm thế nào để đọc các chỉ số liên quan đến chất này?

Những hợp chất có trong Mật ong Manuka?

Mật ong Manuka (Leptospermum Scoparium), được tạo ra bởi việc ong thụ phấn và thu hoạch mật từ hoa Manuka, loài chỉ tồn tại ở một số vùng nhất định của Đảo Bắc New Zealand. Mặc dù có giá cao, nhiều nghiên cứu từ nhiều quốc gia và tổ chức khác nhau đã chứng minh rằng mật ong Manuka mang lại nhiều lợi ích cho người sử dụng.

Mật ong Manuka được biết đến với hiệu quả đặc biệt hơn và giúp tăng cường sức khỏe tốt nhất so với các loại mật ong khác, nhờ nồng độ Methylglyoxal cao hơn nhiều. Trong mật ong Manuka, Methylglyoxal được hình thành từ Dihydroxyacetone, một hợp chất phổ biến trong mật của hoa Manuka. Nồng độ Methylglyoxal cao tăng khả năng kháng sinh và kháng khuẩn.

Nhìn chung, mật ong Manuka đặc biệt với sự hiện diện của một số hợp chất tự nhiên như sau:

– Methylglyoxal (MGO): đây là hợp chất trực tiếp chống lại vi khuẩn, bao gồm Enterobacter cloacae (vi khuẩn đường ruột) và Proteumirabilis .

– Dihydroxyacetone (DHA): được phát hiện có trong mật của hoa Manuka và chuyển hóa qua một quá trình và hình thành Methylglyoxal trong quá trình mật ong được tạo ra.

– Leptosperin: Hợp chất tự nhiên trong mật ong từ hoa Manuka và một số cây khác. Nồng độ Leptosperin ổn định theo thời gian và dùng để xác định mật ong Manuka.

– Non-peroxide activity (NPA): Hợp chất có tính kháng khuẩn, không phải loại mật ong Manuka nào cũng có chứa.

Dưới đây, bài viết sẽ giải thích ý nghĩa của các chỉ số UMF và MGS, hai chỉ số được Kia Ora Vietnam nghiên cứu và chọn lựa dựa trên những lợi ích thật sự của sản phẩm mật ong Manuka. Các chỉ số này thể hiện thành phần của hoạt động kháng khuẩn trong mật ong Manuka. Sự uy tín của nhãn sản phẩm, hãng sản xuất cũng như sự tin tưởng của người dân New Zealand và khách hàng toàn cầu đều được tính đến khi chọn lựa sản phẩm.

UMF là gì?

Vào năm 1981, Giáo sư Peter Molan và nhóm nghiên cứu tại Trường Đại học Waikato, New Zealand phát hiện mật ong Manuka chứa enzyme với hàm lượng cao hơn so với mật ong thông thường. Những enzyme này có chức năng kháng khuẩn tốt và được tạo ra Methylglyoxal tự nhiên. Trong mật ong Manuka, có sự hiện diện đặc biệt của methylglyoxal, non-hydrogen peroxide và dihydroxyacetone. Ba thành phần này cùng tạo ra hệ số UMF, tiêu chuẩn toàn cầu đo lường khả năng kháng khuẩn của mật ong Manuka. Sản phẩm mật ong chỉ được dán nhãn UMF nếu nó vượt qua quy trình kiểm tra nghiêm ngặt, đảm bảo chất lượng và tính xác thực.

Trong thực tế, mỗi lọ mật ong Manuka được dán nhãn UMF có thể được theo dõi ngược lại để xem quá trình sản xuất từ trang trại nuôi ong đến nhà máy đóng gói, từ mỗi cá thể ong tham gia sản xuất đến từng phòng thí nghiệm kiểm tra chỉ số UMF.

Trái ngược với các phương pháp đo lường khác như MGO hay KFactor, phương pháp đánh giá thông qua hệ số UMF thực tế kiểm tra hiệu quả kháng khuẩn của mật ong bằng cách đánh giá sự tồn tại và nồng độ của cả 4 hợp chất đặc biệt đã được đề cập (Methylglyoxal, Dihydroxyacetone, Leptosperin và Non-peroxide activity). Điều này đảm bảo tính xác thực về tác dụng của mật ong Manuka. Trái lại, hệ số MGO chỉ đánh giá dựa trên nồng độ methylgylyoxal, không đảm bảo độ kháng khuẩn toàn diện. Hệ số UMF càng cao, khả năng kháng khuẩn càng mạnh.

Những sản phẩm từ mật ong Manuka được chọn lựa kĩ càng bởi Nz Heal và lựa chọn đó đều có dán nhãn UMF đầy đủ, điển hình từ các hãng sản xuất từ những thương hiệu Arataki, Deep Blue Health, Living Nature và Tranzalpine Honey. Tất cả các hãng này đều được Hiệp hội Mật ong UMF cấp phép dán nhãn UMF, đảm bảo chất lượng và uy tín của sản phẩm.

Bảng thông tin chi tiết về nồng độ kháng khuẩn (Methylglyoxal) có trong mật ong Manuka theo từng hệ số UMF được thể hiện bên dưới:

MGS là gì?

Hệ số MGS (Molan Gold Standard) là một tiêu chuẩn mới để đánh giá nồng độ và chất lượng của mật ong Manuka. Hệ số này được đặt tên theo Giáo sư Peter Molan, một nhà nghiên cứu hàng đầu từ trường Đại học Waikato, New Zealand, người đã phát hiện ra những tác động tốt của mật ong Manuka đối với cơ thể con người. Ông đã sáng tạo ra tiêu chuẩn này để đảm bảo rằng người tiêu dùng có thể sử dụng mật ong Manuka có đặc tính chữa bệnh được xác thực. Đã phát biểu Giáo sư Molan: “Do sự nhận thức về tác dụng của nó, nhu cầu sử dụng mật ong Manuka trên toàn cầu đang tăng cao,”và điều này cũng đang tạo ra mối lo ngại về đạo đức quan trọng trong việc tiếp thị mật ong Manuka cho người tiêu dùng”.

Mật ong Manuka đang được đánh giá cao hơn từng ngày vì tác dụng liên quan đến sức khỏe.Các nghiên cứu từ Anh, Mỹ và Australia đã làm rõ rằng mật ong Manuka của New Zealand là một loại kháng sinh tự nhiên mạnh mẽ chống lại các siêu vi khuẩn kháng thuốc. Tuy nhiên, Giáo sư Molan nhấn mạnh về tầm quan trọng của việc tiếp thị một cách minh bạch và chính xác. Ông tập trung vào việc nhấn mạnh rằng không phải tất cả các loại mật ong Manuka đều có hoạt tính sinh học vượt trội so với mật ong thông thường, và ngành công nghiệp mật ong cần phải là minh bạch về sự khác biệt trong việc dán nhãn cho người tiêu dùng. Trên thị trường, một số loại mật ong Manuka có tên gọi khác là “Active” và hợp chất non-peroxide nhưng chỉ một ít hoặc hoàn toàn không có. Đây vốn là hợp chất có tạo nên tính kháng khuẩn cho mật ong Manuka.

Vì thế, Giáo sư Molan đã sáng tạo ra hệ số MGS để bảo đảm rằng tất cả các lọ mật ong Manuka được gắn nhãn MGS đều đã trải qua quá trình kiểm tra và được xác nhận về nồng độ kháng khuẩn theo tiêu chuẩn mà ông và nhóm nghiên cứu tại trường Đại học Waikato đã phát triển. Cơ bản, hệ số MGS dựa trên việc đo lường các hợp chất trong mật ong Manuka để xác định nồng độ, tương tự như hệ số UMF.

Bảng thông tin thể hiện chi tiết nồng độ kháng khuẩn (Methylglyoxal) có trong mật ong Manuka theo từng hệ số MGS được chia sẽ dưới đây:

Nguồn: nzheal

Ong không đốt là một loại ong vốn không chích và không có độc, đây là điểm khác biệt của ong Dú so với những loài ong làm mật khác. Chúng sẽ tấn công kẻ thù bằng vết cắn nhưng nhẹ hơn và không gây ra những vết đau đớn như khi bị kiến cắn. Chúng không gây hại  cho con người, lại còn mang lại những sản phẩm có giá trị được nhiều người săn đón.

Ong cắn nhẹ hơn kiến cắn

Kể từ đầu năm 2021, anh Nguyễn Công Bằng, cư dân của quận Tân Phú, TP.HCM, đã bắt đầu một hành trình mới đầy thú vị. Anh đã bắt đầu dành thời gian và công sức cho một sở thích mới kỳ lạ – nuôi và chăm sóc 20 đàn ong trên sân thượng của gia đình mình, ngay giữa trung tâm thành phố.

Nhiều người có thể sẽ nghĩ rằng việc nuôi ong trong nhà, đặc biệt là khi có trẻ nhỏ, là điều không nên. Tuy nhiên, loại ong mà anh Bằng đang chăm sóc là loài ong dú, một loại ong không có nọc đốt. Thay vào đó, vết cắn của chúng thậm chí còn nhẹ hơn cả khi bị kiến cắn, và không để lại dấu vết trên da. Điều này có nghĩa là sau khi cắn, ong không gây ra nguy hiểm và không gây tổn thương cho người. Hơn nữa, ngay cả khi bị kích thích bằng cách đứng gần quan sát hoặc gõ vào tổ, ong cũng không bay ra tấn công.

Ong hoàn toàn tự đi tìm thức ăn trong tự nhiên và không cần sự can thiệp của người nuôi. Ong sẽ tự bay quanh khu vực để tìm kiếm thức ăn chỉ cần cửa tổ hướng thoáng được đặt, Đối với những nơi có nguồn thức ăn khan hiếm, ong Dú chỉ có thể bay xa nhưng trong bán kính tầm 2km để thụ phấn.

Theo anh Bằng, Giống ong mà anh đang tạo đang phát triển rất tốt không có bệnh tật hay bị côn trùng khác tấn công. Khi sinh sống ở các khu vực gần rừng, tốc độ nhân đàn nhanh hơn, trong khi ở nội đô, vào mùa xuân khi hoa ra phấn, tốc độ nhân đàn càng nhanh hơn.

“Ong dú, khác với ong mật, không bao giờ rời tổ dù có sự xáo trộn hoặc tiếng ồn,” anh chia sẻ. Chúng cũng chịu khó ra ngoài tìm thức ăn cho tổ.

Ông Bác, một người nuôi ong khác ở Ninh Thuận, nhận xét rằng giống ong dú này có sức chịu đựng tốt hơn so với các giống ong ngoại nhập như ong Ý. Một thùng ong có thể bị giam giữ trong khoảng 15 ngày mà không gặp vấn đề gì. Trong khi ong công nghiệp phải được cung cấp thức ăn vào mọi mùa, ong dú gần như không cần phải được cho ăn. Do tự đi tìm thức ăn, nên sản lượng mật thấp. Muốn lấy mật ở ong Dú thì nên nuôi bầy với số lượng lớn vì chúng vốn không giống các loài ong chuyên về mật.

Mặc dù vậy, mật ong dú có hương vị ngọt thanh, hơi lỏng hơn so với mật của loài ong khác. Giá bán trên thị trường cho mật ong dú khá cao, dao động từ 1,5-2 triệu đồng/lít. Đây là mật hoàn toàn tự nhiên, không qua xử lý từ con người. Sáp ong cũng được sử dụng trong việc chữa bệnh, và nguyên cả con ong dú đều được tận dụng, không bỏ đi bất kỳ phần nào.

Anh Bằng nuôi khoảng 15 đàn ong để lấy mật và thụ phấn cho các cây xung quanh trong vườn. Anh cho rằng, đây là giống ong cảnh, phù hợp cho bất kỳ gia đình nào muốn nuôi một đàn ong, không chỉ để giải trí mà còn để tăng thêm trải nghiệm, kiến thức cho thế hệ trẻ về thế giới động vật.

Loài ong ngủ đông

Ở khu vực phía Bắc, anh Võ Anh Tuấn (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) chia sẻ rằng, vào mùa đông ở miền Bắc, thời tiết lạnh khiến nhiệt độ chỉ từ 16-17 độ, làm cho ong dú không ra khỏi tổ để làm việc. Đối với ong dú, nhiệt độ khoảng 20 độ trở lên mới là điều kiện lý tưởng để họ đi kiếm ăn. Trong trường hợp nhiệt độ không đạt yêu cầu, chúng sẽ ở lại trong tổ và tiêu thụ thức ăn dự trữ.

Hàng tuần, lo ngại rằng ong sẽ không có đủ thức ăn, anh Tuấn bơm mật hoặc mua phấn hoa về xay, nghiền thành bột và đổ thẳng vào tổ cho ong. Thậm chí, trong mùa đông, anh còn lắp thêm hộp xốp, lắp đèn sưởi như ấp trứng gà, có cảm biến nhiệt độ để duy trì ở mức 30 độ C.

Nuôi ong dú từ mùa hè năm 2021, anh Tuấn khẳng định không cần phải lo lắng về nguồn thức ăn cho ong, kể cả khi nuôi chúng trong thành phố và cả khi có trẻ nhỏ trong gia đình. Tuy nhiên, trong mùa đông của miền Bắc, do khả năng kiếm ăn của ong bị hạn chế, đàn ong không phát triển mạnh như ở các khu vực nắng ấm phía Nam. Anh Nguyễn Hữu Trực, chủ cơ sở Ong dú Jichi (TP. Phan Rang, Tháp Chàm, Ninh Thuận) chia sẻ thông tin rằng số lượng tổ bán ra ngoài thị trường trung bình đạt từ 40-50 tổ/tháng, với giá là 2 triệu đồng/tổ. Trọng lượng bao gồm cả hộp tổ, trứng ong, và thức ăn dự trữ là từ 2-3kg, với mật độ khoảng 1.000 con ong. Mỗi năm, một tổ có thể cho ra khoảng 1 lít mật. Trong năm 2021, thú chơi ong dú đã phát triển mạnh mẽ ở các thành phố. Số lượng tổ ong bán được trong năm 2021 là hơn 400 tổ. Người nuôi có thể đạt được thành công mà không cần biết nhiều về kỹ thuật, chỉ cần đặt tổ dưới nắng với ánh bóng râm là điều kiện lý tưởng nhất.

Tuổi thọ của một tổ ong dú có thể lên đến 5 năm, với đa số tồn tại vĩnh viễn. Đúng hơn, ong chúa tồn tại từ 4-5 năm trước khi qua đời. Khoảng 2 tháng trước khi ong chúa qua đời, ong thợ sẽ tạo ra 4-5 trứng để đảm bảo rằng sau khi ong chúa qua đời, có trứng khác để phát triển thành ong chúa mới. Tổ ong tiếp tục phát triển mà không bị gián đoạn, và có những tổ ong tồn tại cả trăm năm trong tự nhiên.

Hiện tại, đây là cơ sở duy nhất trên cả nước có quy trình nuôi ong dú được tổ chức bài bản, và sản phẩm của họ đang trong quá trình đăng ký bản quyền với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Ninh Thuận.

Ý tưởng nuôi ong dú bắt nguồn từ khi anh Trực gặp thất bại trong việc nuôi ong mật. Tình cờ, anh phát hiện giống ong dú này trong vườn nhà. Tổ ong chúa tồn tại lâu dài, và chúng không rời tổ, không có nọc đốt, thậm chí còn sản xuất mật. Dựa trên những lý do này, anh Trực bắt đầu suy nghĩ về việc thương mại hóa giống ong này từ cuối năm 2018.

Quá trình nghiên cứu và phát triển mất khoảng 3 năm để hoàn thiện một bộ quy trình nuôi ong dú. Từ 3 đàn ong ban đầu, anh Trực đã tăng số lượng lên hàng trăm đàn hiện nay.

Mong muốn của anh Trực là xây dựng một mạng lưới liên kết, mang ong dú đến các khu vực có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, để khuyến khích việc nuôi ong dú theo phương thức tự nhiên để thu hoạch mật. Ngoài ra, anh cũng muốn hướng dẫn nhân giống ong dú cho cộng đồng và sau đó thu mua lại mật từ những người nuôi địa phương. Điều này giúp tạo ra thêm nguồn thu nhập cho người dân địa phương, đặc biệt là người Khmer.

Nguồn: vietnamnet-Trần Chung

Bạn đã bao giờ tò mò về cách nuôi ong, luyện mật, tách tổ và cuối cùng là cách lấy mật từ ong Dú chưa? Quy trình này không chỉ là một nghề truyền thống mà còn là một nghệ thuật kỹ thuật cao, yêu cầu sự kiên nhẫn và kiến thức vững chắc về sinh học và hệ sinh thái. Để có được mật ong ngon và chất lượng, người nuôi ong phải tuân thủ nhiều quy trình phức tạp và chi tiết, từ việc chăm sóc đàn ong, tạo chúa, đến việc quay mật và cuối cùng là thu hoạch mật. Hãy cùng khám phá sâu hơn về cách lấy mật từ ong Dú trong bài viết dưới đây.

Hướng dẫn nuôi ong

Lựa chọn đàn ong giống

Đàn ong giống cần phải có nguồn gốc rõ ràng và đáng tin cậy. Ong chúa trong đàn nên dưới 6 tháng tuổi, không nhiễm bệnh ấu trùng, và quân đậu phải kín 2 mặt cầu. Bánh tổ mới nên có màu vàng và đủ trứng, ấu trùng, nhộng, cùng với mật phấn dự trữ. Quá trình cách lấy mật ong dú đòi hỏi sự chăm sóc và kiên nhẫn, nhưng kết quả sẽ là mật ong chất lượng và hiệu suất nuôi ong cao, mang lại lợi ícfnh sức khoẻ, làm đẹp cho người tiêu dùng và kinh tế cao cho người nuôi.

Thùng và cầu ong

Các thùng và cầu ong cần phải đáp ứng đúng tiêu chuẩn về kích thước để đảm bảo sự thoải mái và tiện lợi cho đàn ong.

Chọn địa điểm nuôi ong

Gần nguồn mật và phấn hoa, khoảng cách từ tổ ong đến nguồn thức ăn hiệu quả là khoảng 500 – 700 mét. Chỗ đặt thùng ong cần phải bằng phẳng, khô ráo, mát vào mùa hè và ấm vào mùa đông, đồng thời tránh ngập lụt trong mùa mưa. Trong điều kiện có đầy đủ nguồn mật và phấn, nên bố trí đàn ong với mật độ 40 đàn/ha, và khoảng cách giữa các đàn tối thiểu đối với các đàn có quy mô tối đa 100 thùng, khoảng cách là 2 km.

Dụng cụ nuôi

Để thuận tiện khi di chuyển đàn ong, thùng ong thường được làm từ gỗ khô hoặc nguyên liệu phù hợp, có kích thước bên trong là 46,5 cm (dài) x 38 cm (rộng) x 24,5 cm (cao), và trang bị cửa sổ.

Bao gồm thùng quay mật, dao cắt mật, lưới lọc mật, bộ gắn tầng chân, bộ tạo chúa và mũ lưới là những dụng cụ khác cần thiết.

Tạo chúa

Mục đích của việc tạo chúa là tạo ra các ong chúa mới để nhân thêm đàn ong, thay thế cho ong chúa già, hoặc thay thế cho ong chúa của đàn bị bệnh.

Phương pháp tạo chúa ong

Trong việc chia đàn tự nhiên, việc sử dụng các mũ chúa to, dài, thẳng từ những bầy ong có đông quân và nhiều cầu, khỏe mạnh là cực kỳ quan trọng. Sử dụng dao sắc để cắt gốc mũ chúa khoảng 1,5 cm theo hình chữ V để gắn vào đàn ong cần thay chúa.

Tạo Chúa Cấp Tạo Đầu tiên, cần lựa chọn đàn theo tiêu chuẩn về tụ đàn lớn, năng suất mật cao, không bị nhiễm bệnh ấu trùfng và có tính hiền lành để tạo chúa.

Tiến hành

Bắt chúa khỏi đàn và loại bỏ 1 – 2 cầu. Sau 2 – 3 ngày, đảo ngược kiểm tra và loại bỏ tất cả các mũ chúa trên bề mặt bánh tổ và những mũ chúa đã vít nắp. Bầy ong rú được cho ăn trong 3 – 4 tối liên tục. Khoảng 9 – 10 ngày sau, đảo ngược việc cắt những mũ chúa đã chín để sử dụng.

Khi số đàn ong trong trại từ 10 đàn trở lên, đảo ngược việc tạo chúa theo phương pháp di trùng là cần thiết để kiểm soát thời gian, số lượng và chất lượng của ong chúa.

Chuẩn bị dụng cụ tạo chúa

Quản chúa có đường kính từ 7 đến 7,5 cm, bao gồm khung cầu tạo chúa, kim di trùng, và sáp vít nắp.

Chọn đàn mẹ nên chọn heo tiêu chuẩn đàn làm giống.

Chọn đàn nuôi dưỡng:

Đàn ong rú có đông quân, không mắc bệnh, có dự trữ mật phấn nhiều và thể hiện sự tự nhiên trong việc chia đàn. Tách chúa khỏi đàn nuôi dưỡng và loại bỏ một số cầu để tăng cường vai trò của ong thợ nuôi dưỡng ấu trùng ong chúa, đồng thời cung cấp thêm thức ăn bổ sung cho chúng.

>>> Xem thêm:“Bật mí” mật ong Dú có giá bao nhiêu cho một lít mật

Tách đàn ong Rú

Chia đàn song song

Đây là phương pháp chia 1 đàn ong ban đầu thành 2 đàn mới được đặt song song với nhau, đảm bảo cách đều vị trí ban đầu của bầy ong. Việc này không những tốt cho việc lấy mật ong dú, làm mới tổ chức của bầy, phát triển nhanh hơn.

Tiến hành:

Vào buổi chiều, những ngày thời tiết nắng ấm, đầu tiên cần vệ sinh sạch sẽ thùng không có ván ngắn và đặt cạnh đàn ong muốn chia. Sau đó, chia đều số cầu, số quân và số con (trứng, ấu trùng, nhộng) cũng như thức ăn vào 2 đàn ong mới. Đặt 2 thùng ong song song với nhau, cách nhau khoảng 20 – 30 cm và cách vị trí đàn cũ tương đương . Điều quan trọng là phải nhận biết rõ ong chúa đang ở đàn nào để “giới thiệu” chúa vào đàn mà chưa có chúa. Sau khi chia đàn, cần quan sát ong đi làm về và điều chỉnh vị trí nếu cần thiết. Lưu ý, nếu sử dụng mũ chúa khi chia đàn, sau khi chúa tơ đã tập bay thì không được điều chỉnh vị trí đàn chia nữa.

Chia đàn rời chỗ

Phương pháp này là khi chia một nửa đàn ong giống như chia đàn song song hoặc tách một phần đàn và chuyển đến một vị trí mới, cách xa vị trí đàn cũ.

Chuyển đàn

Mang thùng không và đặt cạnh đàn cần chia. Chuyển một nửa hoặc một phần của đàn với các cầu có mật vít nắp, phấn và con, và quân phủ kín cầu vào thùng, và đặt thùng tại nơi mới có địa hình quang đãng. Khi “giới thiệu” mũ chúa vào đàn mới, nên thực hiện sau khi đàn ong đã được chuyển đến nơi mới.

Tại sao cần quản lý và cho ăn bổ sung?

Quản lý “bốc bay”

Nguyên nhân gây bốc bay của ong có thể do thiếu thức ăn, bị các bệnh thối ấu trùng, hoặc bị các kẻ thù như sâu ăn sáp, kiến, ong rừng tấn công. Để đề phòng, cần duy trì đàn ong có đủ mật và phấn dự trữ, phòng trừ kịp thời các địch hại và kiểm tra định kỳ tình trạng của đàn ong. Khi đàn ong đã bốc bay, cần nhanh chóng bắt lại và đưa vào thùng đã chuẩn bị sẵn, với đủ mật vít nắp, phấn, trứng, ấu trùng và nhộng.

Cho ong ăn bổ sung

Hàng năm, vào những tháng 7 8, 1 2 ở phía Bắc và tháng 7 9 ở các tỉnh phía Nam, khi thời tiết xấu kéo dài hoặc ngoài tự nhiên thiếu thức ăn, cần phải bổ sung cho ong ăn. Cách cho ăn là pha nước đường đặc, tỷ lệ 1,5 đường 1 nước, cho ăn ít lần nhưng lượng nhiều, và tiếp tục cho ăn đến khi các lỗ mật vít nắp đầy. Nhưng việc này không nên sử dụng thường xuyên sẽ ảnh hưởng đến chất lượng do cách lấy mật ong dú. Đối với ong ăn kích thích, nên pha nước đường loãng hơn và cho ăn nhiều lần nhưng lượng ít, để tạo điều kiện thúc đẩy ong chúa đẻ nhiều hơn và kích thích ong thợ tích cực kiếm ăn.

Cách lấy mật ong dú

Bước 1: Xác định tổ lấy mật

Thường thì tổ ong mật sẽ được chia làm 3-4 ngăn, với các nhiệm riêng biệt bao gồm tổ mật (dự trữ thức ăn), tổ trứng, và tổ trữ phấn. Cần xác định tổ lấy mật từ trước để tránh làm ảnh hưởng đến những tổ khác.

Bước 2: Đuổi ong và tổ ra nắng

Gõ nhẹ và thành gỗ (phía gần tổ) để đuổi ong thợ, ong tạo mật đi ra nhanh hơn hoặc đem tổ ra nắng, nơi có ánh sáng thì ong dú sẽ tự rời khỏi nơi làm mật.

Bước 3: Thu hoạch mật ong

• Rửa sạch và phơi khô máy quay mật, dao cắt vít nắp, lưới lọc mật và đồ chứa mật là những dụng cụ cần chuẩn bị.
• Quay mật khi thấy ong đi làm nhiều, các bánh tổ có lỗ tổ mật vít nắp trắng, cơi cao (trên 70% lỗ tổ mật vít nắp), trên cây có khoảng 20 – 25% hoa nở.
• Nơi quay mật phải sạch sẽ.
• Nên quay vào buổi sáng để mật đặc hơn, không lẫn mật mới lấy về.
• Cách lấy mật ong dú tốt nhất : rũ ong khỏi cầu, dùng dao sắc hớt nhẹ vít nắp lỗ tổ mật, đưa dao từ dưới lên trên tránh làm vỡ các lỗ tổ.
• Gắn các cầu đã cắt vít nắp vào khung máy quay và quay đều tay với tốc độ tăng dần. Khi mật đã hết, hãy giảm dần tốc độ để tránh làm vỡ bánh tổ và ngăn chặn việc ấu trùng bị văng ra.
• trả bánh tổ đã quay vào đàn để ong ủ ấm ấu trùng.
• lọc mật bằng vải màn hoặc lưới inox có mặt lưới từ 8 đến 32 lỗ/cm2.

Như vậy, việc bảo quản mật ong Dú là vô cùng quan trọng để đảm bảo chất lượng và an toàn cho sản phẩm. Bằng cách đặt mật trong các can, chai có nắp đậy kín và lưu trữ chúng ở nơi thoáng mát, xa các chất có mùi như dầu hoả, mắm tôm, chúng ta có thể giữ cho mật ong luôn tươi ngon và an toàn cho sức khỏe. Hy vọng rằng bài viết này, Foodmap đã cung cấp cho bạn hiểu rõ hơn về cách nuôi loài ong Dú và cách lấy mật từ chúng.