Chế biến và xuất khẩu hạt điều của Việt Nam là một trong những ngành hàng thuộc “câu lạc bộ xuất khẩu nông sản tỷ đô la” và chiếm lĩnh thị trường thế giới so với các quốc gia cùng ngành. Tuy nhiên, với sự phát triển công nghệ hiện nay, ngành hạt điều Việt Nam đang phải đối mặt với sức cạnh tranh từ các quốc gia khác, đặc biệt là những quốc gia có nguyên liệu điều thô mạnh mẽ như Bờ Biển Ngà.
Do đó, các chuyên gia trong ngành điều Việt Nam và Hiệp hội Điều Việt Nam đang đề xuất một hướng đi mới cho ngành, tập trung vào chất lượng chế biến và đa dạng hóa sản phẩm để tăng cường lợi thế cạnh tranh. Ông Phạm Văn Công, Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), nhấn mạnh rằng giữ vững chất lượng sản phẩm hạt điều xuất khẩu là yếu tố sống còn, đặc biệt khi phải đối mặt với áp lực cạnh tranh từ các nước châu Phi, ngày càng gia tăng.
Gần đây, vấn đề chất lượng trở thành một thách thức lớn đối với ngành chế biến hạt điều Việt Nam. Hiệp hội Điều Việt Nam đã nhận được cảnh báo từ hai hiệp hội ở Mỹ và châu u, cũng như một số khách hàng lớn, về xu hướng giảm chất lượng của hạt điều Việt Nam. Các chỉ tiêu bị cảnh báo bao gồm sự hiện diện của sâu mọt sống, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và tạp chất lạ.
Từ thủ phủ điều Việt Nam, tỉnh Bình Phước, đã ghi nhận sự giảm chất lượng và khuyến cáo người trồng điều chú ý hơn đến vấn đề sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và an toàn vệ sinh thực phẩm trong quá trình xử lý và chế biến.
Theo ông Trần Văn Tuyến, Phó Giám đốc Công ty TNHH Mỹ Lệ, thông qua thực tế và đánh giá của thị trường toàn cầu, hạt điều Bình Phước được đánh giá cao về chất lượng so với điều nhập khẩu, được coi là ngon nhất trên thế giới. Hạt điều Bình Phước có đặc điểm chắc, mẩy, cuống hạt phình to, bề mặt vỏ cứng sáng, mịn, bóng; khi lắc, hạt ít kêu hoặc không kêu; số lượng vẫn như cũ, không lớn hơn 200 hạt/kg, khối lượng hạt đạt 5 – 6g/hạt.
Đối với hạt điều rang muối Bình Phước, có đặc điểm khi tách đôi nhân hạt, có khe hở ở giữa nhỏ, không có muối đọng. Hàm lượng chất béo không nhỏ hơn 43%, hàm lượng carbohydrat lớn hơn 23%. Sự kết hợp cao giữa chất béo và carbohydrat giải thích cho đặc điểm vị ngọt, thơm, và béo ngậy của hạt điều rang muối Bình Phước.
Để đảm bảo nguồn nguyên liệu sạch, từ năm 2012, Công ty TNHH Mỹ Lệ đã hợp tác với các hợp tác xã và nông dân trong quá trình trồng và tiêu thụ sản phẩm. Ngoài việc hỗ trợ cây giống, công ty đã xây dựng quy trình chăm sóc cây điều hữu cơ và cung cấp sổ nhật ký để ghi chép cho nông dân, giúp dễ dàng truy xuất nguồn gốc hạt điều. Nhờ đó, doanh nghiệp đã đạt được hàng trăm hecta điều nguyên liệu, đảm bảo chất lượng theo các tiêu chuẩn khắt khe.
Tuy nhiên, dữ liệu từ Hiệp hội Điều Việt Nam cho biết rằng nguồn nguyên liệu điều thô trong nước mới đủ để đáp ứng 30% công suất sản xuất của các nhà máy chuyên về chế biến điều của Việt Nam. Phần còn lại vẫn phải nhập khẩu từ các quốc gia khác, điều này đặt ra một thách thức lớn về quản lý chất lượng của hạt điều nguyên liệu để duy trì vững thị trường và giữ được giá trị cũng như thương hiệu của hạt điều Việt Nam.
Với mục tiêu xuất khẩu hạt điều đạt 3,1 tỷ USD vào năm 2023 (tăng 20 triệu USD so với năm 2022), Hiệp hội Điều Việt Nam đang đối mặt với cảnh báo về chất lượng, đòi hỏi ngành công nghiệp điều Việt Nam phải chuyển đổi mạnh mẽ sang chế biến sâu với các sản phẩm đa dạng, đáp ứng yêu cầu và sở thích đặc biệt ( nhiều hương vị) của người tiêu dùng.
Các doanh nghiệp chuyên chế biến điều cần đặt sự chú ý và đầu tư một cách nghiêm túc vào việc hỗ trợ phát triển cho các nguồn nguyên liệu quan trọng; hỗ trợ và ký kết hợp đồng thu mua với người trồng điều để đảm bảo nguồn cung nguyên liệu ổn định. Qua đó, giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung nguyên liệu từ nước ngoài, nâng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm điều chế biến xuất khẩu của Việt Nam,”
Theo chia sẻ của ông Bạch Khánh Nhựt (chức vụ Phó Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam).
Theo dữ liệu từ Hải quan Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu ngành điều trong 10 tháng năm 2023 ước đạt 2,9 tỷ USD, tăng 11% so với cùng kỳ năm 2022. Hiệp hội Điều Việt Nam đánh giá rằng trong các thị trường nhập khẩu hạt điều Việt Nam, thị trường Trung Quốc đã chi tiền gấp đôi để nhập khẩu hạt điều so với năm 2022. Điều này đã đưa thị trường Trung Quốc vượt qua Mỹ, trở thành thị trường nhập khẩu hạt điều Việt Nam lớn nhất, với mức tăng trưởng 42,3%, kim ngạch xuất khẩu hạt điều đến từ Việt Nam đến thị trường này đạt 433,8 triệu USD.
Ngoài ra, Hiệp hội Điều Việt Nam cũng dự báo rằng trong 2 tháng cuối năm 2023, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam sẽ tăng lên do yếu tố chu kỳ và nhu cầu nhập khẩu từ Mỹ và EU tăng cao để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong các dịp lễ cuối năm. Với kết quả xuất khẩu tăng trưởng cao, có khả năng xuất khẩu điều cả năm sẽ vượt mục tiêu 3,1 tỷ USD đề ra từ đầu năm, dự kiến có thể đạt 3,3 tỷ USD.
Nguồn: Vinacas.com